KUALIDADE FATUK NO TIZOLU BA KONSTRUSAUN UMA



E’E MAK TIPU KONTRUKSAN UMA NE’EBE HALO UZA ATERIAL NO KONTRUKSAUN DIFERENTE

REKURSU-  Naturais ne’ebe maka Timor iha, hanesan fatuk natureza, rai mean no rai mutin sai hanesan material ne’ebe maka ita nia beiala sira utiliza hodi halo konstrusaun uma. Buat ne’ebe haluha ona, ohin loron komesa ita uja fila fali hodi halo tuir buat ne’ebe ita nia beiala sira halo Tanba hare ba ninia kualidade ne’ebe di’ak uza durante tempu ne’eb naruk no iha realidade ne’ebe ita hare, uma balun ne’ebe iha tempu beiala sira halo to agora sei hamarik metin.

Realidade mak it abele hare iha fatin barak, uma ne’ebe avobeiala sira hari iha tempu Portugues tama Timor –Leste iha tinan 500 liu ba to agora ninia kualidade fiziku sei kontinua hamarik metin nafatin.

Historia Susesu kompanhia nebé hetan obra husi SEPFOPE



Direktur Kompania Epipare always Unipessoal lda, Jose Soares moris iha Atauro loron 15 de Outubro 1974, oan husi Faustino Soares no Julia Soares, nebe mak oan daruak husi maun alin nain ha’at, molok sai nudar direktur kompania profisaun uluk mos hanesan fundador ONG OTL (Oportunidade Timor Leste), Laen husi Abinda Pessoa uluk mos nudar Direktur ONG fundasaun SIAO, nebe mak sai nudar parseiro ba Ministerio Edukasaun hodi hari’i escola pre-primaria tolu (3) iha Aldeia Baruana, Iliknamo, no daton suku Biqueli, Sub Distrito Atauro. Hafoin halao profisaun nudar activista iha ONG no iha tinan 2011 aman husi oan nain ida ne’ e deside hari’i kompania ho naran epiparia always unipessoal lda ho objectivu hakarak atu sai autor ba desenvolvimentu iha rai doben Atauro no Nasaun doben ida ne’e.

SEPFOPE Loke Expozisaun Professional no Feira Emprego 2015 iha Municipiu Baucau

Baucau- Sekretariu Estadu ba Politika Formasaun professional no Emprego( SEPFOPE) Ilidio Ximenes da Costa Akompnha husi ReprezentanteAdministrador Municipiu Baucau no  Diretor Regional Educasaun Bauca, Komandante PNTL/FDTL,Reprezentante Veteranus. Loke Ofisialmente Expozisaun Kareira Professional no feira Empregu iha Municipiu Baucau. 

Expo Kareira Termina Futuro Foin Sa’e



Sekretaria Estadu ba Politika Formasaun Profesional no Emprego (SEPFOPE) iha loron kinta (25/06/2015), halo abertura ba expozisaun kareira profesional 2015 iha munisipiu Ermera. Expozisaun ne’e atu loke liu tan hanoin estudante Secundaria sira ne’ebe mak atu remata ona sira nia estudo hodi ba iha universidade hodi sira termina futuro ne’ebe diak ba sira nia an.
Xefi Gabinete SEPFOPE,Benigno Humberto G.da Cruz ne’ebe reprezentante Secretariu Estado SEPFOPE, Ilidio Ximenes da Costa hateten katak expozisaun kareira ne’e hanesan plano anual Governo nian ona ne’ebe kada tinan sempre hala’o progama expozisaun kareira hodi bele fahe informasaun ba finalist 3 ano sira kona ba emprego, formasaun no ba iha Univesidade. Dehan chefe gabinete SEPFOPE wainhira abertura expozisaun kareira iha Municipio Ermera.

SEPFOPE Loke Expozisaun Kareira Iha Municipiu Viqueque



VIQUEQUE : Sekretariu Estadu Politika Formasaun Profesional No Emprego (SEPFOPE) liu husi Diresaun Nasional Emprego(DNE) iha tinan ida ne’e (2015)  loke expozisaun kareira espesila ba daruak iha Municipiu  Viqueque. Direktor Jeral SEPFOPE Jacinto Baros Gusmão hatete, expozisaun kareira profesional ida ne’e hanesan programa anual tinan –tinan SEPFOPE halo oinsa maka atu fo informasaun ba estudante  eskola sekundaria  ne’ebe  maka  atu remata ona sira nia estudu iha klase (3) finalista.

“Ami  loke expozisaun ne’e ba deit eskola sekundaria  estudante finalista sira,bainhira sira remata ona estudu  estudante hirak ne’e mos iha netik informasaun ruma konaba  se maka laiha kbiit atu ba kontinua iha Universidade  entau SEPFOPE  iha sentru formasaun  atu iha konesementu  ba sentru sira atu nune’e bele tuir formasaun ,wainhira tuir ona formasaun sira bele iha ona abilidade  depois maka bele buka rasik serbisu,”dehan Jacinto   hafoin loke abertura expozisaun iha Viqueque, SEPFOPE lori loke  expozisaun hanesan ne’e para  fahe informasaun ba estudante sira ,tanba estudante finalist sira wainhira  remata eskola hotu ona ho sira nia diploma deit  sekundaria deit  maibe laiha eskil  ne’ebe liu husi programa Governo nian  bele ajuda ba estudante hirak ne’ebe  liu-liu ba inan aman laiha kbit bele ba tuir formasaun atu nune’e hodi hetan serbisu .ba tiana ida 2015 programa SEPFOPE loke expozisaun kareira professional  ba iha Munisipiu 10 maibe ba dahuluk husi Munisipiu Viquequeno Suai. Programa hanesan iha semana oin mai sei kontinua tan loke ba Munisipiu Ermera ho Manatutu.

SEPFOPE Inagura Sentru Laboratorium Lojistik Komputador Iha Baukau (Laga).



BAUKAU :Governo liu husi Sekretariu Estadu Formasaun Profesional Emprego (SEPFOPE) semana foin lalais ba inagura sentru laboratorium lojistik  komputador iha Munisipiu Baukau  Postu Administrativu Laga. Sekretariu Estadu SEPFOPE Ilidio Ximenes da Costa hatete,objektivu ba inagurasaun laboratorium  ida ne’e hetan  apoiu komputador husi SEPFOPE tanba SEPFOPE  simu proposta ida husi jovemtudi sira liu husi Pedre Parokia Sao Joao Bosco. apoiu ne’ebe  maka governo fo atu kapasita liu ba  jovemtudi  sira iha parte Parokia Laga nian, i jovemtudi sira husi Laga inklui mos Bagia sira bele mai uja hotu ekipamentus hirak ne’e,” hafoin halo  inagura ba laboratorium  iha Laga Kinta (11/06). jovemtudi maioria  iha Laga  nunka atu asesu liu ba  komputador, komputador ba sira atu uja ne’e laiha. Dehan Ilidio Ximenes da Costa

Sekretraiu Estadu SEPFOPE, Ilidio Ximenes da Costa hatutan tan problema bo’ot, tanba lingua ne’e importante merkado trabalho  iha industry persija mos ema ne’ebe maka tenki hatene inglehs entau ho ekipamentu hirak ne’e hanesan formasaun bazika ne’ebe maka iha ba sira atu nune’e eleba sira nia konesementu nomos matenek  depois maka foin hili sira nia mehi kontinuasaun ne’e hakarak ba ida ne’ebe,iha  universidade ka  formasaun iha Dili. Nia informa katak, ekipamentus ne’ebe SEPFOPE  apoiu ba iha sentru ne’e kuaze komputador 10 hanesan ho laboratorium ba lingua .

Governo fasilita ona maibe kontinuasaun  atu hetan koalidade ne’ebe maka diak  fila fali ba mestre ho Pe. Paroku sira .“Hau fiar katak, jovemtudi hirak iha Laga liu husi amu Paroku Dombosko  Salizianu sira  nian sei  halo buat ida diak liu hodi kapasita ita nia jovem sira liu husi  formasaun iformatika  no  konaba lingua nian,”dehan Sekretraiu Estadu. 

Sekretraiu Estadu mos dehan ekipametus hirak ne’e foin mai iha parte leste no iha Dili iha madre Kanosian sira mos iha ona,tanba ne’e husu ba estudante sekundaria sira hotu katak, estudante ne’ebe maka iha tempu lokraik bele mai aprende hotu.ekipametus hirak ne’e laos SEPFOPE maka sosa maibe SEPFOPE finansia  fo orsamentu ba  iha Pe.Paroko , amu paroko maka ba buka rasik ekipamentus hirak ne’e. Total orsamentu ne’ebe maka Governo fo atu sosa ekipamentus hirak pur volta  9 mil ital ,inklui mos ba  instalasaun no no mos ba formasaun formador . “Iha difikuldade balun ne’ebe  maka ami mos hare iha ne’eba sei falta ar de kondisional  AC maka seidauk iha tanab ne’e ami sei buka meus  hodi koalia ho amu sira iha ne’e no sentru karik sei iha  persija hadia tan  entau estudante hirak iha Dili bele mai  halo instalasaun fali iha ne’e  maibe persija selu ema para estudante sira husi sentru Bekora,Dom Bosco,no Tibar sira maka sei mai monta tanba estudante hirak ne’e tuir formasaun konaba AC nian,” Total orsamentu ne’ebe maka Governo fob a sosa ekipamentus hirak pur volta  9 mil ital ,inklui mos ba  instalasaun no tambem konaba formasaun formador .
 
Atu kontinua fo apoiu ekipamentus hirak hanesan ba iha Munisipi hirak seluk Ilidio dehan, persija hare uluk lai ba rejultadu husi  Laga nian ,ema dehan hahu husi pilotu bainhira  pilotu ne’e susesu  konserteka ke nia bele daet ba fatin hirak seluk,se kuandu ekipamentus ne’ebe iha sentru ida ne’e jovem sira uja la susesu  entau Governo atu kontinua mos persija hare lai .

Tan ne’e atu informa  deit  katak, ekipametus Governo oferese ona  maibe atu koidadu  ekipamtus ne’e iha Amu  sira nia liman,tanba oportunidade nunka atu maid ala rua nia mai dala ida deit, kuandu ekipametus hirak ne’e hatudu nia rejultadu diak Governo sei  hare hodi  halo nia kontinuasaun ne’e ba  oin maibe atu kontinuasaun laos  Governo atu fo bebeik Governo liu husi SEPFOPE uja rasik nia filojofia ida katak,fo kail ba buka ikan,laos fo ikan para lor-loron husu ikan han deit ne’e  atu koalia los deit katak Governo fo buat ida atu instimula inisia buat ruma depois kontinuasaun Governo intrega  ona ba  jovem  no professor sira maka jere  no koidadu. 

Iha fatin hanesan Pe.Aquelis sente kontenti tanba hetan ekipamentu  komputador husi Governo atu faslita ba jovemtudi no estudade sira. Ami orguilho tebes tanba durante ne’e ami laiha ekipamentus hanesan ne’e estudante ho jovemtudi sira atu asesu komputador  ,komputador laiha maibe  agora grasa a dues  ami hetan ona tulun husi Governo liu husi SEPFOPE  atu nune’e hasae kapasidade estudante ho joventudi sira nia abilidade,”dehan Pe Aqulis .(Kinta-feira 11/06/2015,Laga) (Tika-Julio)    

Formandus ZEESM ramata ona Formasaun iha Centru D.Bosco Comoro



SEPFOPE liu husi Diresaun Nasional Formasaun Professional (DNAFOP) serbisu hamutuk ho SEPFOPE regional Oecusse hala’o konsultasaun ho ekipa husi ZEESM hodi halo planu formasaun ba Joven Oecusse oan sira ho objetivo prepara sira hodi responde ba programa ZEESM.  Total numero nebe’e mak hatama dokumentus atu tuir formasaun iha Centru Formasaun Dom Bosco Comoro  hamutuk 75 pessoas no ikus mais 72  pessoas mak ramata formasaun iha Centru Formasaun D. Bosco Comoro. Formasaun iha ba kandidatu sira fahe iha area rua mak hanesan area automotivo 40 pessoas no kontruksaun hanesan area Eletrisidade graduadu nain 7, area Kanalizasaun graduadu nain 7,  area Pedreiru graduadu nain 7, area Metal Fabrication/Soldadura graduadu nain 7, area Karpinteiru graduadu nain 7. Iha nivel sertifikadu I ho Sertifikadu II iha Konstruksaun
 Nivel Sertifkadu I ho Sertifikadu II iha Konstrusaun
Sertifikadu I
·         Wainhira remata iha àrea refere; imi nia koñesimentu no abilidade sei limitadu; tan ne’e tenke hetan supervizaun ne’ebé másimu husi superior sekarik imi atu servisu (tuir estrutura Kualifikasaun Nasional nia deskrisaun)
·         Iha servisu-fatin mos tenke iha ekipa; seidauk bele servisu mesak no konsidera hanesan foin hahú koñese mundu traballu nian
1)      Sertifikadu II
·         Graduadu husi Sertifikadu II iha ona abilidade no koñesimentu jerál no prátika nian.
·         Iha abilidade no koñesimentu ne’ebé natoon no klean ona kona-ba atu resolve problema servisu lor-loron nian iha sira nia àrea servisu nian
·         Iha ona responsabilidade ne’ebé mesak maibé limitadu

Relatóriu Badak konaba Enkontru ho Sr. John Novotny iha Melbourne



Iha Novembru 2014 ekipa de trabalhu ida husi SEPFOPE lideradu husi Sr. Diretor Paul Alves halao vizita ba Melbourne Australia, hodi hasoru malu ho senhor John Novotny no Senhor Prof.Indubhushan Patnaikuni ho Objetivu atu rona no hare teknika konstrusaun uma ho rai. Durante vizita ida nee, ekipa husi SEPFOPE aprecia explikasaun ne’ebe mak hato’o husi fasilitadores nain rua nee no hato’o sira nian komentarius katak teknika konstrusaun uma ne’ebe mak sira hare ne baratu no apropriadu ba povu Timor-leste atu aplika. Husi interese ida nee hamosu deseju boot husi SEPFOPE atu haruka ninian teknikus de kostrusaun grupu ida atu mai tuir treinamentu konaba halo uma ho rai iha Melbourne,Australia, tanba ne, iha dia 20 de Maiu 2015, Adidu de Trabalhu/Empregu desloka husi Canberra ba Melbourne atu hasoru malu ho Senhor John Novotny iha iha Timor-leste nian Consuladu iha Melbourne.
Entertantu antes de enkontru ida nee, Adidu de Trabalhu/Empregu halao uluk vizita ba Bairnsdale(besik 500km husi cidade Melbourne) hodi hasoru malu ho dirijentes husi  kompañia Bulmer’s farm no ho trabalhadores Timor oan nebe servisu iha kompañia ne’e. husi enkontru ida ne, kompañia Bulmer’s farm disidi atu haruka haruka ninian ema nain ida ka rua atu ba Timor-Leste iha fulan junu hodi halo rekrutamentu ba 50 ka 60 Trabalhadores foun ba kompanhia ida nee. Oras nee, kompañia nee ho Ajensia MADEC fo ona service ba trabalhadores Timor oan hamutuk nain sanulu resin lima iha Bairnsdale. Espera katak ho rekrutamentu foun iha fulan junho nee, kompañia Bulmer’s farm ho Ajensia MADEC sei simu tan trabalhadores Timor oan barak atu ba servisu iha Bairnsdale.

Depois de fila husi Bairnsdale, iha dia 22 de Maiu iu ba, Adidu de Trabalhu/Empregu hasoru malu ho senhor John Novotny iha Timor-Letse nian consuladu iha Melbourne. Iha enkontru ida nee hetan mos partisipasaun husi nian official iha consuladu Melbourne, senhora Ana Noronha. Depois de rona tiha interese husi SEPFOPE konaba Treinamentu konstrusaun uma ho rai, Senhor John Novotny dehan katak oras ne rai hahu malirin(invernu) I dala barak udan. Tanba ne, nia prefere atu treinamentu nee bele halao wainhira rai hahu manas(Verão). Mas ikus tiha, nia konkorda para iha fulan julhu ne’e SEPFOPE bele manda grupu kiik ida kompostu husi  enjeñeiru nain2 ho treinador  husi centru Treinamentu nain2(hamutuk ema nain 4)para mai tuir treinamentu teoriku durante loron 2 ka 3 iha Melbourne. Tuir senhor Novotny,teknika halo konstrusaun uma  ho rai ne la difisil I talvez pratikante sira sei la presiza halo trabalhu pratiku iha Melbourne. Mas depois nia mos konkorda katak durante halao treinamentu ba pratikante nain 4 iha fulan julhu ne, se tempu diak no laiha udan, mak nia sei halo mos treinamentu pratiku atu sira nain hat bele hare no koko halo paredi(tembok) ho rai. Durante halao treinamentu pratiku ne’e, pratikante sira mos sei aprende oinsa halo rasik instrument hodi komprimi rai.
NB: se karik bele halo duni treinamentu pratiku iha fulan julhu ne mak SEPFOPE presiza aluga makina kahor simenti 1,sosa simenti saka3 ka 4, no sosa rai karada 2 ka 3. Importante mos atu nota katak treinamentu ne’e gratuitu, mas SEPFOPE mak tenke selu gastus konaba pratikantes sira nian viajen husi Dili-Melbourne-Dili,sira nian transporte iha Melbourne laran, alojamentu,no hahan ka refeicoes.
NB:  Iha Juñu laran mak Senhor Novotney sei informa lolos data treinamentu nian ba SEPFOPE. Tuir senhor ne’e, teknika konstrusaun uma ho rai fasil los, baratu liu I ema idak-idak iha Timor-Leste bele halo ninian uma rasik ho teknika ida ne. ikus liu senhor Novotny mos hakarak para Governu Timor-Leste bele sosa/hola tiha direitu patente(hak paten) ba konstrusaun uma ho rai husi nia atu nune’e nia lalika fan ba ema seluk.

Atualização dos Trabalhadores Cisonais de Timor-Leste na Austrália


Atualização dos Trabalhadores Cisonais de Timor-Leste na Austrália
Período: Janeiro – 15 de Maio de 2015


I. Noção Geral
Tipos de emprego e trabalho que os trabalhadores cisonais possam adquirir como parte do
“Seasonal Worker Program” lançado pelo Governo Australiano. As companhias empregadoras Australianas possam ter acesso aos trabalhadores (non skilled labour) cisonais dos nove países do Pacífico e de Timor-Leste desde que elas não possam obter trabalhadores locais em número suficiente para satisfazerem as suas necessidades periódicas. Segundo o Seasonal Worker Program, os trabalhadores cisonais podem ser empregados nos empregos e trabalhos da horticultura, indústria hoteleira /alojamentos, aquacultura, plantações de cana-de-açúcar e de algodão. De acordo com o Programa, os países exportadores de trabalhadores cisonais devem cumprir as normas de seleção dos trabalhadores e serem responsáveis pela preparação dos mesmos antes de virem trabalhar na Austrália. Por outro lado, o Governo Australiano através do Departamento do Emprego em Canberra garante que os trabalhadores cisonais devem ser bem tratados pelos empregadores Australianos e serem pagos razoavelmente pelos serviços prestados.

II. Participação de Timor-Leste no Programa


Timor-Leste fez parte do Programa “Seasonal Worker Program” em 2012. Este programa é uma iniciativa do Governo Australiano, tendo como objectivo dar emprego temporário (de 3.5 até máximo 6 meses) aos trabalhadores em nove países do Pacífico e de Timor-Leste, Em 2012 Timor-Leste consguio enviar cerca de 50 trabalhadores cisonais para a Austrália. Talnúmero foi progredindo e em 2014 registaram-se 135 trabalhadores cisonais timorenses, entre eles 33 mulheres e 102 homens, a trabalhar nas áreas de hospitalidade e horticultura. Esses trabalhadores são autorizados a trabalhar neste país durante 6 meses consecutivos. Depois do término dos seus contratos, os trabalhadores regressam a Timor-Leste durante um período não inferior a 5 meses onde ficariam a espera de novos contratos dos seus empregadores. NB: Em 2014, 24% dos nossos trabalhadores cisonais na Austrália são do género femenino, Nos princípios deste ano, entre Janeiro até Maio de 2015 estão registados 175 trabalhadores cisonais a trabalhar na Austrália, entre os quais, 39% trabalham em hospitalidade nas áreas de Room Attendant, Kitchen Steward, Food & Beverage Attendant e gardening e com 61% de trabalhadores em horticultura especialmente nas áreas da colheita de hortaliça, legumes, frutas e empacotamento dos mesmos. Nos próximos meses de Julho até Dezembro deste ano irão chegar mais outros 56 trabalhadores para a área da horticultura. Assim até Dezembro de 2015 está previsto para haver cerca de 231 a 250 trabalhadores cisonais Timorenses na Austrália (ver tabela em anexo). É de informar qur todos os trabalhadores cisonais de Timor-Leste recebem um contrato de serviço de 5 a 6 meses de duração com o mínimo de 30 a 38 horas de serviço por semana e uma remuneração de 19.10 a 21.87 Dólares Australianos por cada hora de serviço prestado. Em média, até ao fim do contrato, cada trabalhador cisonal consegue remetir cerca de 10 a 15 mil Dólares Australianos para a família em Timor-Leste. Ao fim do contrato, os trabalhadores cisonais têm direito a uma gratificação (Superannuation) no valor de 9.5% do vencimento bruto. Este dinheiro só pode ser levantado depoi s do trabalhador ter regressado a Timor-Leste.Após a chagada na Austrália os trabalhadores são comprometidos a pagar : - taxa salarial de 15% (15% of gross salary at flat rate); - alojamento e alimentação; - luz eléctrica; e - seguros de saúde. Os trabalhadores também são comprometidos a reembolsar o custo do bilhete de avião de Timor Leste para a Austrália e o custo do Visto de entrada neste país. Até o presente, os trabalhadores de Timor-Leste são sempre elogiados pelos seus empregadores por terem alta dedicação pelo trabalho e respeito para com todos. Os actuais empregadores estão comprometidos a empregar mais trabalhadores Timorenses nos próximos anos porque está comprovado que a utilização dos trabalhadores cisonais tem vindo a ajudar a desenvolver rapidamente a indústria hortícula na Austrália.

III. Actividades diárias do Adido
Fazer contactos por via telefónica e escrever correspondências por e-mail com os empregadores Australianos para tratar assuntos relacionados com o recrutamento dos trabalhadores e/ou tratar dos assuntos relacionados com o regresso dos trabalhadores para Timor-Leste depois de terem terminado os seus contratos de serviço. Fazer contactos periódicos com o Departamento do Emprego em Canberra e participar nos seus encontros para falar e trocar impressões sobre as questões relacionadas com a situação dos nossos trabalhadores na Austrália. Fazer contactos periódicos por via telefónica com os responsáveis dos grupos dos trabalhadores Timorenses em cada companhia com o objectivo de acompanhar a situação de cada grupo e ajudá-los a resolver os problemas relacionados com o trabalho e/ou problemas privaodos. Coordenar com as companhias empregadoras Australianas e o Departamento do Emprego da SEPFOPE em Díli sobre a seleção e recrutamento dos trabalhadores também como fazer a revisão dos documentos e submissão dos pedidios de vistos ao Departamento de Imigração Australiana em Hobart, Tasmânia. Encaminhar para a SEPFOPE todos os documentos recebidos do Departamento da Imigração Australiana em Hobart sobre o pedido de vistos e/ou documentos recebidos pelas companhias empregadoras. Fazer o seguimento dos documentos encaminhados para o Departamento do Emprego da SEPFOPE em Díli. Manter boa relação de serviço e boa cooperação com os membros consulares de Timor-Leste em Melbourne e Darwin. Organizar a compra dos bilhetes de avião para a vinda dos trabalhadores a Austrália e do regresso para Timor-Leste. Organizar o teinamento da construção de casas feitas a barro compacto em Melbourne para um grupo de cinco a sete técnicos da SEPFOPE, possivelmente em Junho ou Julho do ano em curso. Continua a explorar novas oportunidades de trabalho para os trabalhadores de Timor-Leste.

Total dos trabalhadores cisonais de Timor Leste na Australia em 2015 sao 231 pessoas
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...