ALOKUSAUN SUA EXELÊNSIA PRIMEIRU-MINISTRU KAY RALA XANANA GUSMÃO NIAN IHA OKAZIAUN ABERTURA KONFERÊNSIA INTERNASIONAL KONA-BA AJENDA DEZENVOLVIMENTU PÓS-2015







Sua Exelênsia Sr. Anote Tong, Prezidente Repúblika Kiribati
Sua Exelênsia Sr. Darcy Lilo, Primeiru-Ministru Ilas Salomão
Sua Exelênsia Ministra Emília Pires, Membru Painel Altu Nível
Dr. Kuntoro Mangkusubroto, Enviadu Espesial S. Exa. Prezidente Repúblika Indonézia nian
Dr. Oluremi Gabriel Sogunro, Assessor S. Exa. Prezidente Repúblika Libéria nian
Dr. David Hallam, hanesan reprezentasaun Gabinete Primeiru-Ministru Reinu Unidu Gran-Bretaña ho Irlanda Norte nian
Ilustres Ministrus ‘g7+’ ho Nasoens Pasífiku no PALOP nian
Sua Exelênsia Dr. Noeleen Heyzer, Subsekretáriu-Jeral Nasoens Unidas ho Sekretáriu
Ezekutivu ESCAP nian
Distintus Deputadus no Membru Governu
Embaixadores
Reprezentantes husi Igreja, Sosiedade Siviil no Setor Privadu
Ilustres konvidadus

Señoras e Señores
Onra boot ida mai ha’u bele simu ita-boot sira hotu, lori Governu ho Povu Timor-Leste, nian naran, iha Konferênsia Internasional ida ne’e. Ha’u hakarak hato’o boas-vindas espesiais ba ami-nia 227 konvidadus internasionais ne’ebé mai husi mundu tomak atu partisipa iha konferênsia ne’e. Priviléjiu ida bele iha ami-nia leet, iha Timor-Leste, grupu ida ne’ebé distintu tebetebes husi líderes internasionais, peritus iha dezenvolvimentu, akadémikus ho reprezentantes husi sosiedade siviil ho setor privadu. Ha’u fiar katak ita partilla objetivus komuns, hanesan erradika ka halakon pobreza no
kontribui ba iha mundu. Ko’alia kona-ba paz, ha’u foin fila horisehik husi Koreia du-Sul, ne’ebé ha’u partisipa iha Simeira Mundial ida ho tema “Paz, Seguransa no Dezenvolvimentu Umano”. Ha’u iha entaun, iha Seul, oportunidade atu informa plenáriu katak ita sei sei hasoru-malu iha ne’e ohin atu diskuti kona-ba Ajenda Dezenvolvimentu Pós-2015.

Objetivus Dezenvolvimentu Miléniu nian, ne’ebé lansa iha tinan 2000, ajuda ita la’o tuir dalan ba dezenvolvimentu, maibé paízes balu – paízes barak ne’ebé kiak liu iha mundu – sei hela iha kotuk.
Tanba razaun ida ne’e maka ita presiza ko’alia entre ita iha loron rua ne’e laran. Ita tenke prepara an atu rona ko’alia kona-ba buat ne’ebé di’ak no ne’ebé aat, no mos kona-ba buat ne’ebé funsiona ona no ne’ebé provoka estagnasaun ka frakasu iha ita ida-ida nia país no iha família boot paízes menus dezenvolvidus (LDC). Iha altura ida ne’ebé besik dadaun ona ba 2015, seidauk iha paízes menus
dezenvolvidus ida mak konkretiza netik Objetivu Dezenvolvimentu Miléniu ida. Ita mai hotu iha ne’e atu aprende ho malu no atu tulun malu, hodi nune’e ita bele muda dalan iha ita ida-ida nia país no kona-ba relasionamentu ho komunidade. Ema liu 1,5 mil milloens mak moris iha nasoens frájeis no afetadus ho konflitus. Ne’e reprezenta kuaze 20 pursentu husi umanidade tomak. Buat ne’ebé ami aprende iha Timor-Leste, ho ami-nia experiênsia rasik, katak ita sei la alkansa dezenvolvimentu se la iha seguransa no la iha paz. Ami tenke pára ho funu-malu hodi aprende tau hamutuk ami-nia diferensas liuhusi dalan dame, molok ami haree didi’ak ba Objetivus Dezenvolvimentu Miléniu nian.
Tanba razaun ida ne’e mak ami fiar metin katak resposta ba frajilidade global hanesan dezafiu dezenvolvimentu nian ne’ebé urjente liuhotu iha ita-nia tempu ne’e. Ita hotu-hotu presiza hamutuk hodi muda mentalidades kona-ba polítikas dezenvolvimentu nian. Ita presiza hatene didi’ak razoens tansá mak sei iha ema moris-kiak barak hanesan ne’e iha mundu, maski ho esforus no ajuda husi paízes doadores ho organizasoens internasionais. Ita tenke explora mos tanbasá maka – iha mundu modernu no globalizadu ne’e – teorias ekonómikas dominantes tenke impoen ka obriga ba partes ne’ebé kiak no kbiitlaek liu, ou sira tenke absorve, ka simu tomak, maski teorias hirak ne’e halo sira térus boot no serve los de’it partes sira ne’ebé forte no kbiit boot sira-nia intereses.  Maibé, ba dahuluk, ita iha obrigasaun atu haree ba ita-nia an rasik, ba errus hirak ne’ebé ita halo no buat hirak ne’ebé halo ita hakat fali ba kotuk iha ita-nia prosesus rasik. Só hanesan ne’e maka ita bele orienta ita-nia planus ba aban-bainrua liuhusi roteiru ka dalan ne’ebé realista ba ita-nia asoens prátikas.

Señoras no señores
Ho ODM ne’ebé besik atu to’o ona fin, komunidade mundial oras ne’e iha oportunidade atu estabelese prioridades foun ho mos vizaun foun ba tinan sira depoisde 2015. Ita hala’o knaar boot ne’e iha altura ne’ebé ho inserteza global. Ba aleinde konflitus ho frajilidade, mundu rejista ona dezigualdade ne’ebé boot liután. Ita haree rikeza global konsentra iha partes balun nia liman, enkuantu barak mak sei kontinua moris iha situasoens pobreza extrema ka kiak-rabat rai. Istória sei repete nafatin, ho pobreza – no konflitu – nasoens barak nian, ne’ebé benefisia fali nasoens poderozas sira. Nune’e partes ne’ebé kiak sei kontinua térus no dezempregu iha mundu tomak kontinua aumenta. Ho falta empregu mak sei mosu kriminalidade ho konflitus. Ita labele kontinua finji katak la iha relasaun entre dezigualdade ho konflitu. Tanba razaun ne’e maka Timor-Leste empeñadu iha grupu nasoens frájeis no afetadas ho konflitus ne’ebé hanaran ‘g7+’. Grupu 18 nasoens ne’e servisu ho forma solidária no ko’alia lian ida de’it ho objetivu atu hametin paz no hakbiit liután ita-nia Estadus. Maibé buat ne’ebé ita presiza agora maka maisde 18 paízes tenke servisu hamutuk; ita presiza komunidade internasional tomak konsentra hodi konkretiza metas ne’ebé ita hotu simu ona. Horisehik, ita-nai maun-alin sira husi illas Pasífiku hasoru-malu atu bele rona mos sira nia  lian no, ohin, ita sei rona sira-nia mensajen. Sira ne’e hamutuk 13 no tau tan Nasoens 5 husi PALOP sira, ho parseirus dezenvolvimentu sira, ita iha total 48 Nasoens, ¼ husi Estadus Membrus Nasoens Unidas nian.

Señoras no señores,
Agora ita la’os de’it hateke ba futuru maibé oinsá buka hadi’a futuru. To’o ona oras atu ita diskuti kona-ba buat ne’ebé funsiona ona iha tempu uluk no buat ne’ebé ita tenke halo atu proteje ita-nia futuru komun. Hanesan Ita-Boot sira hotu hatene, Sekretáriu-Jeral ONU nian estabelese ona Painel Altu Nível ida. Loron rua liubá ha’u partisipa iha serimónia tomada pose Prezidente Koreia Sul nian, Sra. Park Geun-hye, no ha’u bele haree orgullu boot iha povu sul-koreanu sira-nia matan. Ami mos sente orgullu boot tanba iha timoroan feto ida iha Painel Altu Nível ONU nian. Ami tau fiar ba nia tanba ami hatene buat ne’ebé nia halo atu reforma ami-nia sistema, buat ne’ebé nia fó ona ba ‘g7+’ atu altera prátikas ne’ebé la di’ak iha ajuda ba dezenvolvimentu, no oinsá nia mos forte tebetebes iha prosesu konsolidasaun estatal.
Señoras no señores,
Rezultdus husi ita-nia debates iha Konferênsia ne’e sei hodi halo Relatóriu Painel Altu Nível ONU nian ba Sekretáriu-Jeral. Tanba ne’e, ha’u apela ba Ita-Boot sira hotu atu partisipa, atu partilla ita-boot sira-nia perspetivas no atu servisu hamutuk. Tanba razaun ida ne’e maka ajenda Konferênsia ne’e sei interativa tebetebes no inklui sesoens ho grupus ki’ik, atu permite partisipasaun hotu-hotu nian hodi nune’e bele rona hotu-hotu nia lian. Ita presiza hanoin katak dala barak ideias ne’ebé boot mai husi fatin ne’ebé ita la espera. Bele mai husi ema ne’ebé joven liu ou husi nasaun ne’ebé ki’ik liu. Maski ita sira ne’e mai husi fatin ne’ebé ita-nia lian ladún rona iha palku global, mundu mos presiza rona lian hirak ne’e atu nune’e ajenda ba dezenvolvimentu pós-2015 bele iha duni signifikadu. Tanba ne’e maka tema Konferênsia ne’e nian mak ‘Dezenvolvimentu ba Hotu-Hotu’. Nune’e, maski ita tenke sai prátikus iha ita-nia kontribuisoens ne’e la signifika katak ita labele sai ambisiozus. Ita labele haluha katak harii dame ho harii Estadu buat ne’ebé esensiais tebes atu lori estabelese aliserses ne’ebé metin hodi erradika pobreza no konkretiza ita nia objetivus ba dezenvolvimentu.

Exelênsias
Señoras no señores,
Obrigadu tanba Ita-Boot sira partisipa iha Konferênsia ne’e. Ha’u hakarak hato’o agradesimentu espesial ida ba ita-nia parseirus ne’ebé ho laran luan posibilita organizasaun eventu ne’e nian, hanesan Institutu Polítikas  Públikas Pasífiku nian, Komisaun Ekonómika no Sosial Nasoens Unidas nian ba Ázia no Pasífiku, no AusAID ho g7+. Iha ne’e ita mesak maluk, mesak maun-alin. Ha’u iha esperansa katak ideias ne’ebé ita sei diskuti hamutuk no buat ne’ebé ita ko’alia sei serve hodi loke ita-nia neon ho laran atu bele hamutuk liután. Ho ODM ne’ebé besik atu to’o ona fin, komunidade mundial oras ne’e iha oportunidade atu estabelese prioridades foun ho mos vizaun foun ba tinan sira depoisde 2015. Ita hala’o knaar boot ne’e iha altura ne’ebé ho inserteza global. Ba aleinde konflitus ho frajilidade, mundu rejista ona dezigualdade ne’ebé boot liután. Ita haree rikeza global konsentra iha partes balun nia liman, enkuantu barak mak sei kontinua moris iha situasoens pobreza extrema ka kiak-rabat rai. Istória sei repete nafatin, ho pobreza – no konflitu – nasoens barak nian, ne’ebé
benefisia fali nasoens poderozas sira. Nune’e partes ne’ebé kiak sei kontinua térus no dezempregu iha mundu tomak kontinua aumenta. Ho falta empregu mak sei mosu kriminalidade ho konflitus.
Ita labele kontinua finji katak la iha relasaun entre dezigualdade ho konflitu. Tanba razaun ne’e maka Timor-Leste empeñadu iha grupu nasoens frájeis no afetadas ho konflitus ne’ebé hanaran ‘g7+’. Grupu 18 nasoens ne’e servisu ho forma solidária no ko’alia lian ida de’it ho objetivu atu hametin paz no hakbiit liután ita-nia Estadus. Maibé buat ne’ebé ita presiza agora maka maisde 18 paízes tenke servisu hamutuk; ita presiza komunidade internasional tomak  konsentra hodi konkretiza metas ne’ebé ita hotu simu ona. Horisehik, ita-nai maun-alin sira husi illas Pasífiku hasoru-malu atu bele rona mos sirania lian no, ohin, ita sei rona sira-nia mensajen. Sira ne’e hamutuk 13 no tau tan Nasoens 5 husi PALOP sira, ho parseirus dezenvolvimentu sira, ita iha total 48 Nasoens, ¼ husi Estadus Membrus Nasoens Unidas nian.

Señoras no señores,
Agora ita la’os de’it hateke ba futuru maibé oinsá buka hadi’a futuru. To’o ona oras atu ita diskuti kona-ba buat ne’ebé funsiona ona iha tempu uluk no buat ne’ebé ita tenke halo atu proteje ita-nia futuru komun. Hanesan Ita-Boot sira hotu hatene, Sekretáriu-Jeral ONU nian estabelese ona Painel Altu Nível ida. Loron rua liubá ha’u partisipa iha serimónia tomada pose Prezidente Koreia Sul nian, Sra. Park Geun-hye, no ha’u bele haree orgullu boot iha povu sul-koreanu sira-nia matan. Ami mos sente orgullu boot tanba iha timoroan feto ida iha Painel Altu Nível ONU nian. Ami tau fiar ba nia tanba ami hatene buat ne’ebé nia halo atu reforma ami-nia sistema, buat ne’ebé nia fó ona ba ‘g7+’ atu altera prátikas ne’ebé la di’ak iha ajuda ba dezenvolvimentu, no oinsá nia mos forte tebetebes iha prosesu konsolidasaun estatal.
Señoras no señores,
Rezultdus husi ita-nia debates iha Konferênsia ne’e sei hodi halo Relatóriu Painel Altu Nível ONU nian ba Sekretáriu-Jeral. Tanba ne’e, ha’u apela ba Ita-Boot sira hotu atu partisipa, atu partilla ita-boot sira-nia perspetivas no atu servisu hamutuk. Tanba razaun ida ne’e maka ajenda Konferênsia ne’e sei interativa tebetebes no inklui sesoens ho grupus ki’ik, atu permite partisipasaun hotu-hotu nian hodi nune’e bele rona hotu-hotu nia lian. Ita presiza hanoin katak dala barak ideias ne’ebé boot mai husi fatin ne’ebé ita la espera. Bele mai husi ema ne’ebé joven liu ou husi nasaun ne’ebé ki’ik liu. Maski ita sira ne’e mai husi fatin ne’ebé ita-nia lian ladún rona iha palku global, mundu mos presiza rona lian hirak ne’e atu nune’e ajenda ba dezenvolvimentu pós-2015 bele iha duni signifikadu. Tanba ne’e maka tema Konferênsia ne’e nian mak ‘Dezenvolvimentu ba Hotu-Hotu’. Nune’e, maski ita tenke sai prátikus iha ita-nia kontribuisoens ne’e la signifika katak ita labele sai ambisiozus. Ita labele haluha katak harii dame ho harii Estadu buat ne’ebé esensiais tebes atu lori estabelese aliserses ne’ebé metin hodi erradika pobreza no konkretiza ita nia objetivus ba dezenvolvimentu.

Exelênsias Señoras no señores,
Obrigadu tanba Ita-Boot sira partisipa iha Konferênsia ne’e. Ha’u hakarak hato’o agradesimentu espesial ida ba ita-nia parseirus ne’ebé ho laran luan posibilita organizasaun eventu ne’e nian, hanesan Institutu Polítikas Públikas Pasífiku nian, Komisaun Ekonómika no Sosial Nasoens Unidas nian ba Ázia no Pasífiku, no AusAID ho g7+. Iha ne’e ita mesak maluk, mesak maun-alin. Ha’u iha esperansa katak ideias ne’ebé ita sei diskuti hamutuk no buat ne’ebé ita ko’alia sei serve hodi loke ita-nia neon ho laran atu bele hamutuk liután. Ha’u hakarak los hamutuk ho Ita-Boot sira iha loron rua ne’e laran. Ha’u fiar katak konferênsia ne’e sei sai importante no produtiva tebes no sei serve hodi tetu no hadi’a vizaun global pós-2015. Ha’u dezeja ba Ita-Boot sira hotu diskusaun ne’ebé partisipativa tebetebes!

27 Fevereiru 2013
Kay Rala Xanana Gusmão

ADDRESS BY HIS EXCELLENCY THE PRIME MINISTER KAY RALA XANANA GUSMÃO AT THE OPENING OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON THE POST-2015 DEVELOPMENT AGENDA









Excellency, Anote Tong, President of the Republic of Kiribati
Excellency, Gordon Darcy Lilo, Prime Minister of the Solomon Islands
Excellency, Minister Emilia Pires, Member of the High Level Panel
Dr. Kuntoro Mangkusubroto, Special Envoy of H.E. President of the Republic of Indonesia
Dr. Oluremi Gabriel Sogunro, Advisor to H.E. President of the Republic of Liberia
Dr. David Hallam, on behalf of the Office of the Prime Minister of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland  
Honourable Ministers of the ‘g7+’ and the Pacific Nations and PALOPs
Excellency, Dr. Noeleen Heyzer, Under-Secretary-General of the United Nations and
Executive Secretary of ESCAP
Distinguished Members of Parliament and Government
Ambassadors
Representatives of the Church, Civil Society and the Private Sector
Distinguished guests

Ladies and Gentlemen,
It is an honour to welcome you all, on behalf of the Government and the People of Timor-Leste, to this International Conference. I would like to give a special welcome to our 227 international guests, who have travelled from all over the world to participate in this conference. It is a privilege to have such a distinguished group of international leaders, development  experts, academics,  representatives of civil society and the private sector, here with us, in Timor-Leste.  I believe we come together with common goals – to eradicate poverty and to contribute to world peace. Speaking of peace, I returned yesterday from South Korea where I participated in a World Summit on “Peace, Security and Human Development”. There, in Seoul, I informed the plenary that we would be gathered here today to discuss the post-2015 Development Agenda. The Millennium Development Goals, which were launched in 2000, have helped us on the path to development, but some countries – many of the world’s poorest countries – have been left behind. This is why, over the next two days, we have to speak. We have to be prepared to listen to what is good and what is bad, what was successful and what provoked stagnation or failure, in each one of our countries and in the larger family of the Least Developed Countries (LDCs). As we approach 2015, there is not one LDC (fragile or conflict affected nation) in the world that has achieved even a single Millennium Development Goal. We are all here in the spirit of learning, from each other and to support each other, to change the course of events, in each one of our countries and in our relations with the international community. Over 1.5 billion people live in fragility and conflict affected nations. This is almost twenty per cent of humanity. What we have learnt in Timor-Leste, from experience, is that development cannot be achieved without security, without peace. We had to stop fighting among ourselves and learn to reconcile our differences peacefully, before we could even begin to properly address the Millennium Development Goals. That is why we believe that addressing global fragility is one of the most pressing development challenges of our time. Together, we must change the mindsets of development policies. We must work out why, with all the efforts and aid, from donor countries and international organisations, there is still so much poverty in the world. And we must explore how – in this modern and globalised world – mainstream economic theories are imposed on, or absorbed by, the poor and the weak when these theories cause such harm and only serve the interest of the strong and powerful. But, firstly, we have the obligation to look at ourselves, to the errors that we have committed, to the setbacks that we may have caused in our own processes. Only in this way, will we be able to guide our future plans, with a realistic roadmap of practical actions.
Ladies and gentlemen
With the MDGs soon to expire, the world community has the opportunity to set new priorities, and a new vision, for years beyond 2015. We embark upon this task at a time of global uncertainty. Along with conflict and fragility, the world is experiencing increasing inequality. We are seeing global wealth concentrated in the hands of a few, while many remain in extreme poverty.
And too often the poverty – and the conflict – of powerless nations benefit the powerful nations. And so, poor people continue to suffer. And unemployment around the world continues to rise. And with lack of jobs comes criminality and conflict. We must not continue to pretend that inequality and conflict are unrelated. That is why, Timor-Leste is so committed to the ‘g7+’ group of fragile and conflict affected nations. This group of 18 nations works in solidarity, and speaks with one voice, to build peace and strengthen our States. But now, we need more than 18 countries working together, we need the whole global community focused on achieving agreed goals. Yesterday, our brothers and sisters from the Pacific Islands came together to make their voice heard. We will hear their message today. They are 13 and adding the voices of five PALOPs nations, with the development partners, we have here a total of 48 nations, one quarter of UN Member States.  Together, we can have a powerful voice.
 Ladies and gentlemen
We must now not only look at the future, we must shape the future. Now is the time for discussion about what has been working in the past and what we should do to secure our shared future.
As you know, the UN Secretary-General has established a High Level Panel. Two days ago, I  participated in the inauguration ceremony of the President of South Korea, Mrs. Park Geun-hye and I could see the pride in the Korean people’s eyes. We too are proud of having a Timorese woman on the UN High Level Panel. We trust in her, because we know how much she is doing to reform our system, how much she gives to the ‘g7+’ to change bad practices of development aid and how strong she has been in the process of State building.
Ladies and Gentlemen
The results of our discussions at this Conference will feed into the UN High Level Panel Report to the Secretary General. And so, I urge you all to participate, to share your views and work together. This is why the agenda of the Conference is so interactive. It has break-out sessions designed to allow everyone to participate and to allow everyone to be heard. We must remember that great ideas can come from the most unexpected of places. They can come from the youngest person or from the smallest nation. And while many of you are from places where your voices are rarely heard on the global stage, they are places that the world must listen to for the post-2015 development agenda to have a real meaning. That is why the theme of the Conference is n‘Development for All’.  And so, while we must be practical in our contributions, this does not mean we cannot be ambitious. We must not forget that peace building and State building are critical to establishing a foundation, on which to eradicate poverty and achieve our development goals.
Excellencies
Ladies and Gentlemen
Thank you for attending this Conference. I would like to give a special thanks to our generous supporters who have made this conference possible, the Pacific Institute of Public Policy, the United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, AusAID and the g7+. Here, we are all among friends, among brothers and sisters. I hope that the ideas discussed, and the  onversations we take part in, will inspire us all and will unite us. I look forward to joining with you over the next two days and trust that this will be an important and productive conference, in shaping the global vision post-2015. I wish you all very participatory discussions!
27 February 2013
Kay Rala Xanana Gusmao

ALOCUÇÃO DE SUA EXCELÊNCIA O PRIMEIRO-MINISTRO KAY RALA XANANA GUSMÃO POR OCASIÃO DA ABERTURA DA CONFERÊNCIA INTERNACIONAL SOBRE A AGENDA DE DESENVOLVIMENTO PÓS-2015






Sua Excelência Sr. Anote Tong, Presidente da República de Kiribati
Sua Excelência Sr. Darcy Lilo, Primeiro-Ministro das Ilhas Salomão
Sua Excelência Ministra Emília Pires, Membro do Painel de Alto Nível
Dr. Kuntoro Mangkusubroto, Enviado Especial de S. Exa. o Presidente da República da Indonésia
Dr. Oluremi Gabriel Sogunro, Assessor de S. Exa. o Presidente da República da Libéria
Dr. David Hallam, em representação do Gabinete do Primeiro-Ministro do Reino Unido da Grã- Bretanha e da Irlanda do Norte
Ilustres Ministros do ‘g7+’ e das Nações do Pacífico e PALOP
Sua Excelência Dr. Noeleen Heyzer, Subsecretário-Geral das Nações Unidas e
Secretário Executivo da ESCAP
Distintos Deputados e Membros do Governo
Embaixadores
Representantes da Igreja, da Sociedade Civil e do Sector Privado
Ilustres convidados
Senhoras e Senhores
É uma honra receber todos vós, em nome do Governo e do Povo de Timor-Leste, nesta  Conferência Internacional. Gostaria de dar umas boas-vindas especiais aos nossos 227 convidados internacionais que vieram do mundo inteiro para participar nesta
conferência.
É um privilégio ter connosco em Timor-Leste um grupo tão distinto de líderes internacionais, peritos em desenvolvimento, académicos e representantes da sociedade civil e do sector privado. Acredito que partilhamos objectivos comuns, nomeadamente erradicar a pobreza e contribuir para a paz mundial. Falando em paz, voltei ontem da Coreia do Sul, onde participei numa Cimeira Mundial sob o tema “Paz, Segurança e Desenvolvimento Humano”. Tive então, em Seul, a oportunidade de informar o plenário de que estaríamos reunidos aqui hoje para discutir a Agenda de Desenvolvimento Pós-2015. Os Objectivos de Desenvolvimento do Milénio, lançados no ano 2000, ajudaram-nos no  caminho rumo ao desenvolvimento, porém alguns países – muitos dos países mais  pobres do mundo – ficaram para trás. É por esta razão que precisamos de falar entre nós ao longo dos próximos dois dias. Temos de estar preparados para ouvir falar do que é bom e do que é mau, bem como  do que funcionou e do que provocou estagnação ou fracasso em cada um dos nossos  países e na família mais alargada de países menos desenvolvidos (LDC).  Numa altura em que nos aproximamos do ano 2015, nem um dos países menos  desenvolvidos conseguiu concretizar um só Objectivo de Desenvolvimento do Milénio.  Estamos aqui todos para aprender uns com os outros e para nos ajudarmos mutuamente, de modo a podermos mudar o rumo das coisas em cada um dos nossos países e no que diz respeito ao nosso relacionamento com a comunidade internacional.   Mais de 1,5 mil milhões de pessoas vivem em nações frágeis e afectadas por conflitos. Isto representa quase 20 porcento de toda a humanidade. O que aprendemos em Timor-Leste, com a nossa experiência, é que não é possível alcançar o desenvolvimento sem segurança e sem paz. Tivemos de parar de lutar entre nós e de aprender a reconciliar as nossas diferenças de forma pacífica antes de termos podido sequer começar a abordar devidamente os Objectivos de Desenvolvimento do Milénio.  É por esta razão que acreditamos que a resposta à fragilidade global é um dos desafios de desenvolvimento mais urgentes do nosso tempo.Precisamos todos juntos de mudar as mentalidades das políticas de desenvolvimento.  Precisamos de perceber as razões para haver ainda tanta pobreza no mundo, com todo o esforço e a ajuda dos países doadores e das organizações internacionais. Temos ainda de explorar o porquê de – neste mundo moderno e globalizado – as  teorias económicas dominantes serem impostas aos pobres e fracos, ou absorvidas por  estes, quando estas teorias causam tanto sofrimento e só servem os interesses dos fortes e dos poderosos.  Mas temos em primeiro lugar a obrigação de olhar para nós próprios, para os erros que cometemos e para os retrocessos que podemos ter causado nos nossos próprios processos. Só desta forma poderemos orientar os nossos planos futuros através de um roteiro realista de acções  práticas.
 Senhoras e senhores,
Com os ODMs prestes a chegar ao fim, a comunidade mundial tem agora a oportunidade para stabelecer novas prioridades e uma nova visão para os anos após 2015. Encetamos esta tarefa numa altura de incerteza global. Para além dos conflitos e da fragilidade, o mundo regista uma desigualdade cada vez maior. Vemos a riqueza global concentrada nas mãos de uns poucos,  enquanto muitos permanecem em situações de pobreza extrema. A história vai-se repetindo, com a pobreza – e o conflito – das nações sem poder a beneficiarem as nações poderosas. Assim os pobres continuam a sofrer e o desemprego em redor do mundo continua a aumentar. E com a falta de emprego surgem a criminalidade e os conflitos. Não podemos continuar a fingir que não existe relação entre a desigualdade e o conflito. É por esta razão que Timor-Leste está tão empenhado no grupo de nações frágeis e afectadas por conflitos intitulado ‘g7+’. Este grupo de 18 nações trabalha de forma solidária e fala a uma só voz com o intuito de consolidar a paz e fortalecer os nossos Estados. Porém precisamos agora de mais do que 18 países a trabalhar juntos; precisamos de toda a comunidade internacional concentrada na concretização de metas acordadas.
Ontem, as nossas irmãs e irmãos das Ilhas do Pacífico reuniram-se para fazer ouvir as suas vozes e, hoje, vamos ouvir a sua mensagem. Estes são 13 e a juntar às vozes das 5 Nações dos PALOP, com os parceiros de desenvolvimento, temos um total de 48 Nações, ¼ dos Estados Membros das Nações Unidas.
Senhoras e senhores,
Temos agora não só de olhar para o futuro, como de procurar moldar este futuro. É chegada a hora de discutirmos o que tem funcionado no passado e o que devemos fazer para proteger o nosso futuro comum.  Tal como sabeis, o Secretário-Geral da ONU estabeleceu um Painel de Alto Nível.
Há dois dias participei na cerimónia de tomada de posse da Presidente da Coreia do Sul, a Sra. Park Geun-hye, e pude ver o orgulho nos olhos do povo sul-coreano. Também nós temos orgulho em ter uma mulher timorense no Painel de Alto Nível da ONU. Confiamos nela porque sabemos o quanto ela está a fazer para reformar o nosso sistema, o quanto ela tem dado ao ‘g7+’ para alterar as más práticas da ajuda ao desenvolvimento, e o quão forte ela tem sido no processo de consolidação estatal.
Senhoras e senhores,
Os resultados dos nossos debates nesta Conferência irão informar o Relatório do Painel de Alto Nível da ONU destinado ao Secretário-Geral. Como tal, apelo a todos vós para que participem, para que partilhem as vossas perspectivas e para que trabalhem juntos. É por esta razão que a agenda da Conferência é tão interactiva e que inclui sessões com grupos reduzidos, a fim de permitir a participação de todos e de possibilitar que todas as vozes sejam ouvidas. Precisamos de nos lembrar que muitas vezes as grandes ideias vêm dos sítios mais inesperados. Podem vir da pessoa mais jovem ou da nação mais pequena. E embora muitos de vós venham de locais cujas vozes raramente são ouvidas no palco global, o mundo precisa de ouvir essas vozes para que a agenda de desenvolvimento pós-2015 signifique realmente algo. É por isto que o tema da Conferência é
‘Desenvolvimento para Todos’. Assim, ainda que tenhamos que ser práticos nas nossas contribuições, isso não significa que não possamos ser ambiciosos. Não nos podemos esquecer que a construção da paz e a construção dos Estados são essenciais para estabelecer os alicerces que permitam a erradicação da pobreza e a concretização dos nossos objectivos de desenvolvimento.
Excelências
Senhoras e senhores,
Obrigado a todos por participarem nesta Conferência. Gostaria de deixar um agradecimento especial aos nossos parceiros generosos que possibilitaram a organização deste evento, nomeadamente o Instituto de Políticas Públicas do Pacífico, a Comissão Económica e Social das Nações Unidas para a Ásia e Pacífico, a AusAID e o g7+. Aqui estamos todos entre amigos, entre irmãos e irmãs. Tenho esperança de que as ideias que iremos discutir e de que as conversas que iremos manter sirvam para nos inspirar e nos unir a todos. Estou ansioso por me juntar a todos vós durante os próximos dois dias. Acredito que esta será uma conferência importante e produtiva e que servirá para moldar a visão global pós-2015. Desejo a todos uma discussão muito participativa!
27 de Fevereiro de 2013
Kay Rala Xanana Gusmão
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...